CHỈNH THÔNG SỐ TRONG MÁY THẾ NÀO CHO HỢP LÝ – KHI CHỤP RA FILE JPEG

Vấn đề của JPEG là ở chỗ nó cho ra ngay kết quả cuối cùng nhưng lại thuộc loại lãng phí thông tin.Ví dụ, ở một máy ảnh 12mp camera, thì dữ liệu ngay sau khi ra khỏi cảm quang là tới 18MB. Máy ảnh thường là quăng đi 2/3 số dữ liệu này, khi tạo ra file JPEG.Mà nói một cách tệ hơn là có tới 54MB dữ liệu (trước giải thuật Bayer), và hình ảnh cuối cùng chỉ còn 10% số đó.Lãng phí thì vẫn là lãng phí, và câu hỏi ở đây là vậy ta đã bị tiêu tán uống phí mất dữ liệu nào?

Chỉnh thông số trong máy thế nào cho hợp lý – khi chụp ra file JPEG

 Nhiều năm rồi tôi cứ gàn với JPEG.Chẳng phải là tôi ghét bỏ gì JPEG và nếu bạn muốn có ảnh một cách tiện lợi (thay vì ảnh đẹp nhất có thể) thì chụp JPEG chẳng có gì sai trái.Thi thoảng tôi cũng chụp JPEG.

Vấn đề của JPEG là ở chỗ nó cho ra ngay kết quả cuối cùng nhưng lại thuộc loại lãng phí thông tin.Ví dụ, ở một máy ảnh 12mp camera, thì dữ liệu ngay sau khi ra khỏi cảm quang là tới 18MB. Máy ảnh thường là quăng đi 2/3 số dữ liệu này, khi tạo ra file JPEG.Mà nói một cách tệ hơn là có tới 54MB dữ liệu (trước giải thuật Bayer), và hình ảnh cuối cùng chỉ còn 10% số đó.Lãng phí thì vẫn là lãng phí, và câu hỏi ở đây là vậy ta đã bị tiêu tán uống phí mất dữ liệu nào?

Mất dữ liệu gì phụ thuộc vào các thiết lập trong máy, và phụ thuộc vào việc chụp có đúng sáng không (chụp đúng sáng sẽ nói ở bài khác).
Tôi thuộc típ luôn cho rằng cho thêm vào bao giờ cũng dễ hơn là nhặt ra. Bởi vậy, nếu bạn muốn chỉnh sửa hậu kỳ thì nên nhớ hai điều: (1) chụp đúng sáng (2) đừng chỉnh quá nhiều các thông số để trệch xa khỏi dữ liệu trung tính (neutral) - điều này có nghĩa là gì?

Cân bằng trắng là một ví dụ dễ hiểu để giải thích vấn đề này. Nói một cách đơn giản, cân bằng trắng ở file JPEG được tạo bởi việc xoay chuyển các kênh đỏ và xanh dương quanh màu xanh lá cây. Khi ánh sáng “đỏ” (ấm) quá thì chúng ta đẩy phần xanh dương và phần ít đỏ lên để bù lại. Khi ánh sáng “xanh” (lạnh) thì ta đẩy phần đỏ và phần ít xanh lên để cân bằng. Nếu chỉnh chính xác thì ta sẽ có gia giảm đúng của các kênh nói trên. Nếu ta chỉnh sai cân bằng trắng thì một kênh trong số này sẽ bị cao quá, và kênh còn lại bị thấp quá. Chỉnh lại hậu kỳ cân bằng trắng là một động tác khá khó, một phần là vì chúng ta chỉ có 8 bit mà thôi, trong khi đẩy các kênh này thường tạo ra nhiễu và bệt từng cục ở kênh mà chúng ta đẩy lên. (Bệt từng cục là sao?Chúng ta có rất ít dữ liệu ở vùng tối của mỗi kênh.Chẳng hề có nhiều thông tin ở vùng tối 8-bit.Và do vậy nếu cứ cố đẩy lên thì trông chúng có vẻ không đúng. Ví dụ ta chỉ ghi được thông tin bằng 2bit ở vùng tối (tương đương  4 bậc giá trị) sau đó chúng ta muốn đẩy lên cho sáng hơn và hi vọng rõ nét / tương phản và đủ chi tiết – chúng ta làm sao có được: 4 bậc giá trị đó đâu thể cung cấp chi tiết được và vì vậy nó chỉ là những khu vực sáng hơn mà thôi.)

Nếu bạn sử dụng cân bằng trắng tự động (là ngầm định của gần như mọi chiếc máy ảnh số), bạn thường có kết quả khá chính xác khi chụp ngoại cảnh, giữa ngày và có nắng, và những hoàn cảnh càng khác vị trí chuẩn này (ngoại cảnh, giữa ngày, nắng) thì kết quả càng lệch chuẩn.Với những chiếc máy ảnh số tôi đã thử nghiệm từ nhiều năm nay, khoảng dao động của cân bằng trắng thường là từ 4100K tới 5600K (ngoại cảnh ban ngày trước giờ thường được cho là 5400K bởi đó là chuẩn của Hoa kỳ từ năm những năm 1920, nhưng nó sẽ khác đôi chút tùy vào vĩ độ, cao độ và thời điểm trong năm). Càng đi trệch khỏi điểm này thì có nghĩa là máy ảnh càng kéo các kênh đỏ và xanh dương theo chiều ngược nhau. Do đó, nguyên tắc cơ bản cho những ai chụp lấy hình JPEG là học cách điều chỉnh cân bằng trắng sao cho hình ảnh không bị quá ấm hoặc quá lạnh (trừ khi là bạn thực sự muốn vậy, và sẽ là một câu truyện khác).

Các hãng máy ảnh có cài sẵn một số ngầm định có tác động lên file JPEGs. Có thể lưu ý tới các yếu tố sau: màu, bão hòa, tương phản, giảm nhiễu và làm nét.Nhưng chẳng có cái máy ảnh nào có ngầm định giống khẩu vị của tôi cả, vậy nên hãy cùng nghiên cứu từng yếu tố một:

Màu (Color): màu cũng giống như là cân bằng trắng vậy, nhưng nhiều sắc thái hơn. Với ngôn ngữ của Nikon thì chúng ta dùng "Picture Controls" để điều khiển màu cơ bản. Ngầm định Standard của Nikon thực ra đãlàm chuyển dịch màu (color shift) một chút rồi, vì vậy nếu bạn không muốn can thiệp dịch màu của máy, thì hãy để chế độ Neutral. Rất nhiều sự phàn nàn (hay khen ngợi) về việc máy ảnh xử lý tông màu da hay những màu thường gặp như bầu trời, cỏ chính là sự chuyển dịch màu này.Phim cũng không hề trung tính, còn lâu mới trung tính.Phim dương bản thường quá bão hòa,phim Velvia thì màu xanh dương thường bị thiên lệ qua đỏ magenta. Kodachrome cũng rất tai tiếng về thiên lệch màu. Bản thân phim thường không bị quá lệch màu, nhưng đôi khi máy in ảnh nhanh hàng loạt lại thường đẩy bão hòa màu lên quá hoặc làm lệch màu. Vì một số lý do nào đó, những người phương Tây thường thích màu da ấm (có lẽ phải phơi nắng khá lâu). Màu Fujifilm kinh điển mà nhiều người thích, đó là chuyển sắc kép:tông đỏ nhích sang vàng và tông xanh lá cũng nhích sang vàng luôn (màu vàng yellow là màu nằm giữa đỏ và xanh lá). Vì tôi là nhiếp ảnh gia phong cảnh nên vấn đề tôi gặp phải là ở chỗ tông xanh dương bị dịch qua xanh lá, làm chobầu trởi hơi ngả xanh cyan (trái với màu da trời Velvia, đi theo hướng ngược lại). Bởi vậy nên lưu ý các tùy chọn chuyển dịch mầu căn bản khi chụp JPEG.Và xin nhắc lại, sử dụng thuật ngữ của Nikon EXPEED thì chúng ta có Standard, Landscape, Vivid, Portrait, and Neutral (Chuẩn, Phong cảnh, Rực rỡ, Chân dung, Trung tính) mà tất cả các chế độ này đều có sự chuyển sắc khi nhẹ nhàng, khi cực đoan ở một số màu nhất định.Phong cảnh dĩ nhiên là tốt để chụp phong cảnh, nhưng chưa hẳn đã hay nếu có người trong đó.Hãy thử nghiệm và tìm ra đâu là lựa chọn ưa thích của bạn trong các tình huống cụ thể.Các máy ảnh khác có thể sử dụng thuật ngữ khác, nhưng ý tưởng thì cũng tương tự. Chiếc Olympus Pen thì có i-Enhance, Vivid, Natural, Muted, and Portrait, ví dụ vậy (cộng với Pop Art and tùy chỉnh).Bạn cần phải biết các tùy chọn này cho kết quả thế nào và đâu là lựa chọn phù hợp cho mình ở những cảnh mà bạn hay chụp.

 Bão hòa màu (Saturation):Cẩn trọng yếu tố này khi chụp JPEG.Đúng là chúng ta thường thích màu thật no, nhưng quá bão hòa có nghĩa là sẽ rất khó khăn nếu phải chỉnh lại ở hậu kỳ.Vẫn cứ phải nói đi nói lại, đó là tăng bão hòa sau chụp thì dễ hơn nhiều so với giảm nó đi.Ngoài ra, khi tăng bão hòa tổng thể thì màu nào cũng bị dính.Hầu hết chúng ta đều không muốn bão hòa, mà là rực rỡ (có nghĩa là sự phân biệt màu), và thường là phải làm hậu kỳ thì mới tốt.

Tương phản(Contrast): Tương phản cũng là một thứ mà cho vào thì dễ còn lấy ra thì khó. Dĩ nhiên hình trông lờ đờ lỳ lỳ không thể nổi bằng hình có độ tương phải cao, nhưng nếu bạn chỉnh quá contrast ngay trong máy và cần làm hậu kỳ lại, thì bạn sẽ mất một lô dữ liệu cùng với file. Tuy nhiên nếu chỉnh contrast thấp thì việc cho thêm vào không làm giảm chất lượng hình và lại có thể tăng giảm một cách chọn lọc (chỉ riếng vùng tối / hoặc vùng sáng / hoặc vùng giữa …).

Giảm nhiễu và làm nét (Noise reduction, sharpening): Chúng ta tất thảy đều ghét phải chỉnh sửa hình. Ghét đến mức mà chỉ muốn chỉnh trong máy ảnh thôi và hi vọng ra hình chuẩn nhất.Nhưng hãy nên cảnh giác với 2 thứ này, nhất là khi chúng lại tương tác với nhau. Nếu bạn chỉnh quá mức về giảm nhiễu và tăng nét thì kết quả sẽ là hình ảnh đẹp mịn màng như … sáp, trông nó chẳng thật chút nào, cứ như là vẽ chứ không phải chụp. Với cặp thiết lập này, bạn cần thử nghiệm tùy theo từng mức ISO.Thiết lập tốt cho ISO 100 sẽ không tốt ở ISO 400.Thiết lập phù hợp cho ISO 400 lại không hay ở ISO 1600… nói cahcs khác, bạn cần thường xuyên thay đổi thiết lập này ứng với mỗi ISO.

Vậy làm thế nào để có được 1 nhóm các tùy chỉnh cho chụp JPEG mà bạn thích?

1. Bỏ bớt tham số: Chụp thử nghiệm ở ISO thấp nhất, tắt làm nét, chụp đủ sáng và đúng WB. Chụp vào ban ngày trời nắng là cách để WB gần đúng nhất. Bởi chúng ta muốn rang WB không làm dịch chuyển màu trong phép thử này

2. Tìm vị trí trung tính: Với máy Nikon là Neutral và chỉnh Contrast về 0 (ở cảnh ít tương phản) hoặc -1 (cảnh tương phản cao). Máy ảnh khác có lẽ các bạn phải đọc kỹ sách hướng dẫn hoặc đánh giá để tìm vị trí trung tính, nhưng những thuật ngữ như Natural cũng có thể gợi ý tương tự. Sau đó, hãy thử chụp ở các chủ đề mà bạn thường chụp: người, phong cảnh, hoa ….

3. Đánh giá kết quả chụp từ chế độ trung tính, trên màn hình đã cân chỉnh đúng màu. Trông chúng sẽ hơi bẹt và không sống động. Cũng không sao. Bởi cái chúng ta muốn bắt được là càng trung thực càng tốt, trước khi đẩy thêm màu và tương phản.

4. Từ từ, thêm từng gia vị cho vừa đủ. Ví dụ tương phản mà bị quá lố, thì đơn giản là điều chỉnh contrast lên xuống cho tới khi vừa cho mình. Khi bạn đã có được độ tương phản ưng ý, hãy thử tăng dần bão hòa và chuyển sắc cũng theo cách như vậy, để có được “vẻ ngoài” bạn thích.

5. Căn chỉnh giảm nhiễu và làm nét. Đẩy ISO tới mức tối đa trong khoảng bạn hay dùng. Chụp lại các cảnh hay chụp với thiết lập ở bước 4 (có lẽ cần phải chụp trong nhà / với ánh sáng thuận lợi đã biết) và chỉnh các thiết lập giảm nhiễu khác nhau. Kiểm tra file thật kỹ để tìm nhiễu (hi vọng chỉ là nhiễu sáng). Khi tới điểm ưng ý, bắt đầu đẩy làm nét lên cho tới khi đạt mong muốn. Ở một số máy, có thể bạn phải chỉnh đồng thời giảm nhiễu và tăng nét cùng lúc. May là với máy Nikon thì không cần phải vậy. Cái bạn không muốn đó là đẩy cả 2 cái lên cao tới mức tất cả các cạnh viền đều có cảm giác như sáp. Thà có một chút nhiễu mà các đường cạnh viền sắc nét còn hơn.

Và tới lúc này thì bạn đã có “thiết lập chuẩn” JPEG cho mình, không phải thiết lập mà các nhà sản xuất nghĩ bạn sẽ thích.Chuẩn của bạn sẽ được hiểu là các thiết lập cơ bản cho hầu hết các cảnh chụp.Cũng sẽ có lúc này lúc khác bạn cần nhấn nhá một vài tùy chỉnh ra ngoài chuẩn của mình, nhưng bạn cần đi từ điểm chuẩn của bạn, chứ không phải từ một sự ngẫu nhiên nào đó.

Những ai chụp raw cũng sẽ thấy các bước nói trên khá tương tự như những tiến trình ta làm với file raw: trước tiên là phải đúng sáng, rồi tới cân bằng trắng (sau đó có khi lại cân chỉnh phơi sáng tiếp), rồi tới tương phản, tới màu, và cuối cùng là giảm nhiễu và làm nét.

Thom Hogan
http://yeunhiepanh.net/tin-tuc-56-1269-1/chup-ra-file-jpeg.htm