Blockchain là chủ đề đang vô cùng nóng trên toàn cầu hiện nay. Nó cùng với
Bitcoin
và tiền kỹ thuật số trở thành đề tài bàn luận trên rất nhiều mặt báo và
trong những cuộc trò chuyện của mọi người. Tuy nhiên, khi nói về
blockchain vẫn còn nhiều tranh cãi. Có người lo lắng rằng Bitcoin có thể
chỉ là bong bóng, nhiều người cho rằng công nghệ phía sau nó là một sự
đột phá, và công nghệ ấy sẽ tiếp tục con đường của mình cho đến khi được
chấp nhận và tích hợp với Internet.
Thậm chí, Jamie Dimon, CEO của JP Morgan, người đã gay gắt phản đối
Bitcoin và gây ra nhiều lo lắng cho cộng đồng tiền kỹ thuật số cũng đã
đồng ý rằng, công nghệ DLT (công nghệ sổ cái phân tán - distributed
ledger technology) có tiềm năng rất lớn để thay đổi ngành tài chính và
các ngành khác. Hơn nữa, JP Morgan cùng với nhiều ngân hàng đã tiến hành
kiểm tra blockchain cho những trường hợp sử dụng khác nhau trong thực
tế.
Vậy thì Blockchain thực chất là gì? Nó có thể ứng dụng vào những lĩnh
vực nào trong cuộc sống và tại sao nó lại được quan tâm như vậy?
Lưu ý:
Bài viết rất nhiều từ và hơi hại não, hãy uống một cốc nước và để đầu
óc thật thoải mái trước khi bạn sẵn sàng tìm hiểu về công nghệ
blockchain này.
Blockchain là gì?
Blockchain là một sổ cái kỹ thuật số được phân chia hay dễ hiểu hơn
là cơ sở dữ liệu trong một mạng. Sổ cái được chia sẻ cho những người
tham gia vào mạng lưới. Điều này cho thấy rằng trong toàn bộ hệ thống
không phải chỉ có một vị trí duy nhất, một tài liệu có thể làm căn cứ
đáng tin (authority) duy nhất, vì những lần sao chép cùng một phiên bản
sổ cái được đặt ở nhiều nơi.
Tất cả các bản sao này được cập nhật khi dữ liệu hoặc giao dịch mới
được ghi vào blockchain thông qua sự đồng thuận của tất cả mọi người
tham gia. Người đào có trách nhiệm phê duyệt các giao dịch và giám sát
mạng bằng cách giải quyết các công thức tinh vi với sự trợ giúp của máy
tính. Nó là một hệ thống ngang hàng P2P, loại bỏ tất cả mọi khâu trung
gian, làm tăng cường an ninh, minh bạch và sự ổn định cũng như giảm
thiểu chi phí và lỗi do con người gây ra.
Bằng cách cho phép phân phối các thông tin kỹ thuật số nhưng không
được sao chép, công nghệ blockchain đã tạo ra xương sống cho một loại
hình Internet mới.
Trong cuốn sách Blockchain Revolution (2016), Don & Alex Tapscott
đã nhận định rằng: "Blockchain là một sổ cái kỹ thuật số không thể bị
phá hỏng của các giao dịch kinh tế, có thể được lập trình để ghi lại
không chỉ những giao dịch tài chính mà có thể ghi lại tất cả mọi thứ có
giá trị".
Blockchain làm việc như thế nào?
Công nghệ blockchain có lẽ là phát minh tốt nhất từ chính Internet.
Nó cho phép trao đổi giá trị mà không cần sự tin tưởng hoặc chứng cứ làm
tin. Hãy tưởng tượng bạn và tôi đặt cược 50$ cho thời tiết ngày mai ở
San Francisco. Tôi đặt cược trời sẽ nắng, bạn cược là mưa. Hôm nay chúng
ta có ba tùy chọn để quản lý giao dịch này:
- Chúng ta có thể tin tưởng lẫn nhau. Mưa hoặc nắng,
người thua sẽ 50 đô la cho người chiến thắng. Nếu chúng ta là bạn, đây
có thể là một cách hay để đặt cược. Tuy nhiên, dù là bạn bè hay người lạ
thì vẫn không thể dễ dàng trả tiền cho người kia.
- Chúng ta có thể biến tiền cược thành một hợp đồng.
Với một hợp đồng tại chỗ cả hai bên sẽ dễ phải trả tiền hơn, tuy nhiên,
nếu một trong hai người quyết định không trả, người chiến thắng sẽ phải
trả thêm tiền để trang trải chi phí pháp lý và bản án có thể mất một
thời gian dài. Đặc biệt với một lượng tiền mặt nhỏ, điều này dường như
không phải là cách tối ưu để quản lý giao dịch.
- Chúng ta có thể nhờ đến một bên thứ ba trung lập.
Mỗi người trong chúng ta đưa 50 đô la cho một người thứ ba, cô ấy sẽ đưa
tổng số tiền cho người chiến thắng. Nhưng, cô ấy cũng có thể bỏ trốn
với tất cả số tiền. Vì vậy, chúng ta sẽ chọn một trong hai lựa chọn đầu
tiên: tin tưởng hoặc hợp đồng.
Cả sự tin tưởng và hợp đồng đều không phải là giải pháp tối ưu. Chúng
ta không thể tin tưởng vào người lạ và thực thi hợp đồng đòi hỏi thời
gian và tiền bạc. Công nghệ blockchain là thú vị vì nó cung cấp cho
chúng ta lựa chọn thứ ba, an toàn, nhanh chóng và rẻ tiền.
Blockchain cho phép viết một vài dòng code, chương trình chạy trên
blockchain, mà cả hai chúng ta gửi 50 đô la. Chương trình này sẽ giữ 100
đô la an toàn và kiểm tra thời tiết ngày mai một cách tự động trên
nhiều nguồn dữ liệu. Nắng hoặc mưa, nó sẽ tự động chuyển toàn bộ số tiền
cho người chiến thắng. Mỗi bên có thể kiểm tra hợp đồng logic, và vì nó
đang chạy trên blockchain nó không thể thay đổi hoặc ngừng lại. Nỗ lực
này có thể là quá cao đối với một giao dịch 50 đô la, nhưng hãy tưởng
tượng khi bán nhà hoặc công ty.
Mục tiêu của phần này là để giải thích cách blockchain hoạt động mà
không thảo luận về các chi tiết kỹ thuật sâu, nhưng đủ để bạn có một ý
tưởng chung về logic và cơ chế cơ bản.
Ứng dụng được biết đến và thảo luận nhiều nhất của công nghệ
blockchain chính là Bitcoin. Một loại tiền tệ số có thể được sử dụng để
trao đổi sản phẩm và dịch vụ, giống như đồng đô la Mỹ (USD), Euro (EUR),
đồng (Việt Nam) và các loại tiền tệ quốc gia khác. Hãy sử dụng ứng dụng
đầu tiên của công nghệ blockchain này để tìm hiểu cách hoạt động của
nó.
Bitcoin là gì?
Một Bitcoin là một đơn vị tiền tệ kỹ thuật số của Bitcoin, giống như
đô la, bản thân nó không có giá trị. Nó có giá trị vì chúng ta đồng ý
trao đổi hàng hóa, dịch vụ để đổi lấy một lượng tiền lớn hơn dưới dự
kiểm soát của chúng ta và chúng ta tin rằng người khác cũng sẽ làm như
vậy.
Để theo dõi lượng Bitcoin mỗi người trong chúng ta sở hữu, blockchain
sử dụng một sổ cái - file kỹ thuật số - theo dõi tất cả các giao dịch
của Bitcoin.
Tập tin kỹ thuật số của Bitcoin đã được đơn giản hoá
File này không được lưu trữ trên máy chủ
tập trung, giống như ngân hàng hay trung tâm dữ liệu. Nó được phân tán
trên toàn thế giới thông qua mạng máy tính, vừa lưu trữ dữ liệu, vừa
thực hiện tính toán. Mỗi máy tính đại diện cho một nút của mạng
blockchain và có một bản sao của file sổ cái.
Nếu David muốn gửi Bitcoin cho Sandra, anh
ta sẽ phát một tin nhắn tới mạng nói rằng số lượng Bitcoin trong tài
khoản của anh ta sẽ giảm xuống 5 BTC, và số tiền của tài khoản Sandra sẽ
tăng lên theo cùng số lượng. Mỗi nút trong mạng sẽ nhận được thông báo
và áp dụng giao dịch yêu cầu vào bản sao của sổ cái, do đó cập nhật số
dư tài khoản.
Thực tế là sổ cái được duy trì bởi một nhóm các máy tính được kết nối chứ không phải là một thực thể trung lập như ngân hàng:
- Trong hệ thống ngân hàng, chúng ta chỉ
biết các giao dịch và số dư tài khoản của riêng mình, trên blockchain
mọi người có thể thấy mọi giao dịch khác của người khác.
- Trong khi bạn có thể tin tưởng vào ngân
hàng của mình, mạng Bitcoin sẽ được phân phối và nếu có vấn đề gì đó
không có sự trợ giúp để gọi hoặc bất cứ ai kiện.
- Hệ thống blockchain được thiết kế theo
cách mà không cần sự tin tưởng, độ an toàn và độ tin cậy thu được thông
qua các chức năng toán học đặc biệt và code.
Để có thể thực hiện các giao dịch trên blockchain, bạn cần một ví,
một chương trình cho phép bạn lưu trữ và trao đổi Bitcoin. Vì chỉ có bạn
mới có thể chi tiêu được Bitcoin của mình, mỗi chiếc ví được bảo vệ bởi
một phương pháp mật mã đặc biệt sử dụng một cặp khóa riêng biệt khác
nhau nhưng có kết nối: một khoá riêng tư (private) và công khai
(public).
Nếu một thông điệp được mã hoá bằng khóa công khai cụ thể, chỉ chủ
nhân của khóa riêng tư đã ghép nối mới có thể giải mã và đọc tin nhắn.
Mặt khác, nếu bạn mã hóa tin nhắn bằng khóa cá nhân của bạn, chỉ có thể
sử dụng khóa công khai được ghép nối để giải mã nó. Khi David muốn gửi
Bitcoin, anh ta cần phát một tin nhắn được mã hóa bằng khoá riêng của ví
của anh ta, vì vậy anh ta và chỉ có anh ta mới có thể sử dụng Bitcoin
mà anh ta sở hữu vì David là người duy nhất biết chìa khóa riêng của anh
ta cần để mở ví của mình. Mỗi nút trong mạng có thể kiểm tra chéo yêu
cầu giao dịch đến từ David bằng cách giải mã thông báo yêu cầu giao dịch
với khóa công khai của ví của anh ta.
Khi mã hóa yêu cầu giao dịch với khóa riêng tư của ví của bạn, bạn sẽ
tạo ra một chữ ký số được sử dụng bởi các máy tính trong mạng
blockchain để kiểm tra lại nguồn và tính xác thực của giao dịch. Chữ ký
số là một chuỗi văn bản là kết quả của việc kết hợp yêu cầu giao dịch và
khóa riêng tư của bạn, vì vậy nó không thể được sử dụng cho các giao
dịch khác. Nếu bạn thay đổi một ký tự trong thông báo yêu cầu giao dịch,
chữ ký số sẽ thay đổi, do đó không kẻ tấn công tiềm ẩn nào có thể thay
đổi yêu cầu giao dịch của bạn hoặc thay đổi lượng Bitcoin bạn đang gửi.
Mã hoá giao dịch chữ ký số đơn giản hóa
Để gửi Bitcoin bạn cần phải chứng minh rằng
mình sở hữu khóa riêng của một ví cụ thể vì cần sử dụng nó để mã hóa
thông báo yêu cầu giao dịch. Lưu ý rằng, bạn chỉ phát thông báo sau khi
nó đã được mã hóa, nên không bao giờ phải tiết lộ khóa riêng.
Mỗi nút trong blockchain đang giữ một bản
sao của sổ cái. Vì vậy, làm thế nào một nút biết số dư tài khoản của bạn
là bao nhiêu? Hệ thống blockchain không theo dõi các số dư tài khoản,
nó chỉ ghi lại từng giao dịch được yêu cầu. Sổ sách trên thực tế không
theo dõi số dư, nó chỉ theo dõi mọi giao dịch được phát đi trong mạng
Bitcoin. Để biết số dư trong ví của bạn, bạn cần phải phân tích và xác
minh tất cả các giao dịch đã từng diễn ra trên toàn bộ mạng kết nối với
ví của mình.
Sổ cái Bitcoin
Xác minh số dư này được thực hiện nhờ kiên
kết đến các giao dịch trước đó. Để gửi 10 Bitcoin cho John, Mary phải
tạo yêu cầu giao dịch bao gồm các liên kết tới các giao dịch đến (số
tiền nhận được) trước đó có tổng số dư bằng hoặc vượt quá 10 Bitcoin.
Các liên kết này được gọi là đầu vào, các nút trong mạng sẽ xác minh
rằng tổng số tiền của các giao dịch này bằng hoặc vượt quá 10 Bitcoin và
các đầu vào này chưa được chi tiêu. Trên thực tế, mỗi lần bạn tham
chiếu các đầu vào trong một giao dịch được xem là không hợp lệ trong bất
kỳ giao dịch nào trong tương lai. Tất cả được thực hiện tự động trong
ví của Mary và kiểm tra lại bởi các nút mạng Bitcoin, cô ấy chỉ gửi một
giao dịch BTC 10 đến ví của John sử dụng khóa công khai của anh ấy.
Cấu trúc yêu cầu giao dịch Bitcoin
Vậy, làm thế nào hệ thống có thể tin tưởng
giao dịch đầu vào và xem xét chúng có giá trị? Nó kiểm tra tất cả các
giao dịch trước đó có tương quan với ví bạn sử dụng để gửi Bitcoin thông
qua các tham chiếu và đầu vào. Để đơn giản hóa và đẩy nhanh quá trình
xác minh, một bản ghi đặc biệt về các giao dịch không được sử dụng sẽ
được giữ bởi các nút mạng. Nhờ kiểm tra bảo mật này, bạn không thể tiêu
gấp đôi số Bitcoin nhận được.
Tất cả các code để thực hiện giao dịch trên
mạng Bitcoin là mã nguồn mở, điều này có nghĩa là bất cứ ai có máy tính
xách tay và một kết nối Internet đều có thể hoạt động giao dịch. Tuy
nhiên, nếu có một lỗi trong code được sử dụng để phát thông báo yêu cầu
giao dịch, Bitcoin liên quan sẽ bị mất vĩnh viễn. Hãy nhớ rằng vì mạng
được phân phối, nên không có dịch vụ hỗ trợ khách hàng nào để gọi cũng
như bất cứ ai có thể giúp bạn khôi phục lại giao dịch bị mất hoặc mật
khẩu ví bạn đã quên. Vì lý do này, nếu bạn quan tâm đến giao dịch trên
mạng Bitcoin, bạn nên sử dụng mã nguồn mở và phiên bản chính thức của
phần mềm ví Bitcoin (chẳng hạn như Bitcoin Core) và để lưu mật khẩu của
ví của bạn hoặc khóa riêng tư vào kho lưu trữ rất an toàn.
Những đặc điểm chính của BlockChain
Một cơ sở dữ liệu phân tán
Hãy tưởng tượng một bảng tính được nhân đôi hàng ngàn lần thông qua
mạng lưới máy tính, mạng lưới này được thiết kế để cập nhật thường xuyên
bảng tính đó là bạn đã có thể hiểu được cơ bản về blockchain.
Thông tin được tổ chức trên một blockchain tồn tại dưới dạng cơ sở dữ
liệu được chia sẻ và hòa hợp liên tục. Đây là cách để sử dụng mạng với
những lợi ích rõ ràng. Cơ sở dữ liệu blockchain không được lưu trữ ở duy
nhất một vị trí nào, nghĩa là các bản ghi được lưu trữ một cách công
khai, dễ kiểm chứng. Không có một phiên bản tập trung nào của cơ sở dữ
liệu này tồn tại, nên hacker cũng chẳng có cơ hội nào để tấn công nó.
Blockchain được lưu trữ bởi hàng triệu máy tính cùng lúc, dữ liệu của nó
có thể truy cập bởi bất cứ ai trên Internet.
Blockchain giống như Google Docs
Cách chia sẻ tài liệu thông thường khi cộng tác là gửi tài liệu
Microsoft Word cho một người khác qua email và yêu cầu họ sửa nó. Vấn đề
trong trường hợp này là bạn cần phải đợi cho đến khi nhận được một bản
sao lưu được gửi trở lại thì mới có thể xem hoặc thực hiện những thay
đổi khác, vì đã bị khóa quyền chỉnh sửa cho đến khi người cộng tác của
bạn hoàn tất việc chỉnh sửa. Đó là cách cơ sở dữ liệu hiện tại đang hoạt
động. Hai chủ sở hữu không thể bị cùng chỉnh sửa một bản ghi cùng một
lúc. Đó là cách các ngân hàng duy trì số dư và số chuyển khoản, họ nhanh
chóng khóa quyền truy cập (hoặc giảm số dư) trong khi thực hiện chuyển
khoản, rồi sau đó cập nhật tài khoản và mở lại quyền truy cập (hoặc cập
nhật lại). Với Google Docs thì khác, cả hai bên đều có quyền truy cập
đồng thời vào cùng một tài liệu và phiên bản duy nhất của tài liệu đó
luôn hiển thị cho cả hai. Nó giống như sổ cái được chia sẻ, nhưng nó là
một tài liệu được chia sẻ. Phần phân tán chỉ hoạt động khi chia sẻ liên
quan đến một số người.
Lược dịch từ ý kiến của William Mougayar, cố vấn liên doanh, nhà kinh
doanh 4x, nhà tiếp thị, chuyên gia chiến lược và chuyên gia blockchain.
Tính bền vững của blockchain
Công nghệ blockchain giống như Internet vì nó có một sức mạnh được
tích hợp sẵn. Bằng cách lưu trữ những khối thông tin giống nhau trên
mạng lưới của mình, blockchain không thể:
- Bị kiểm soát bởi bất kfy một thực thể nào
- Không có điểm thiếu sót, lỗi duy nhất nạo.
Bitcoin được phát hành vào năm 2008, kể từ đó, blockchain Bitcoin
được vận hành, hoạt động mà không có sự gián đoạn đáng kể nào. Đến này,
bất kỳ vấn đề nào liên quan đến Bitcoin là do hack hoặc quản lý kém. Nói
cách khác, những vấn đề này đến từ ý định xấu và lỗi của con người,
không phải là những sai sót tự thân của Bitcoin.
Internet đã chứng minh được độ bền trong gần 30 năm. Đây là bản ghi
theo dõi tốt cho công nghệ blockchain khi nó tiếp tục được phát triển.
Minh bạch và không thể bị phá vỡ
Mạng lưới blockchain tồn tại trong trạng thái của sự thỏa thuận, tự
động kiểm tra 10 phút một lần. Một loại hệ sinh thái tự kiểm soát giá
trị kỹ thuật số, mạng lưới sẽ điều hòa mọi giao dịch xảy ra trong khoảng
10 phút. Mỗi nhóm giao dịch này được gọi là khối. Hai đặc tính quan
trong được rút ra từ đây:
- Minh bạch: Dữ liệu được nhúng trong mạng như một khối, công khai.
- Nó không bị thể bị hỏng: Khi thay đổi bất kỳ đơn vị thông tin nào
trên blockchain có nghĩa là sử dụng một lượng lớn máy tính để ghi đè lên
toàn bộ mạng.
Về lý thuyết, điều này có thể xảy ra. Trong thực tế, nó không xảy ra.
Ví dụ, việc kiểm soát hệ thống để chiếm lấy Bitcoin sẽ khiến giá trị
của nó bị hủy hoại.
Một mạng lưới các nút
Một mạng lưới các nút tính toán tạo thành blockchain. Nút ở đây là
máy tính được kết nối với mạng blockchain, sử dụng client để thực hiện
nhiệm vụ xác nhận và chuyển tiếp các giao dịch. Nút sẽ nhận được một bản
sao của blockchain, được tải tự động khi tham gia mạng lưới blockchain.
Các nút này cùng nhau tạo ra một mạng lưới cấp 2 mạnh mẽ, một góc
nhìn hoàn toàn khác về cách mà Internet có thể hoạt động. Mỗi nút là một
"quản trị viên" của mạng blockchain và tự động tham gia vào mạng, động
lực cho việc tham gia này chính là cơ hội giành được Bitcoin.
Nút còn được gọi là
đào Bitcoin,
nhưng thuật ngữ này có chút nhầm lẫn. Trong thực tế, mỗi người đang
cạnh tranh để giành Bitcoin bằng cách giải quyết những câu đố. Bitcoin
là "lẽ sống" của blockchain ngay từ khi nó được hình thành. Bitcoin mới
chỉ được công nhận như một phần rất nhỏ trong số những tiềm năng của
công nghệ blockchain.
Có khoảng 700 loại tiền kỹ thuật số tương tự như Bitcoin, ngoài ra
còn có rất nhiều những biến thể của khái niệm blockchain ban đầu hiện
đang hoạt động hoặc đang được phát triển.
Ý tưởng về phân quyền
Theo thiết kế, blockchain là một công nghệ được phân quyền. Bất cứ
điều gì xảy ra trên đó đều là chức năng của mạng. Một số gợi ý quan
trọng bắt nguồn từ điều này. Nhờ tạo ra cách mới để xác nhận giao dịch
mà những khía cạnh của thương mại truyền thống có thể trở nên không cần
thiết. Ví dụ như những giao dịch trên thị trường chứng khoán có thể thực
hiện cùng lúc trên blockchain, hoặc có thể lưu trữ tài liệu giống như
sổ đỏ, hoàn toàn công khai. Và sự phân quyền đã trở thành hiện thực.
Mạng máy tính toàn cầu sử dụng công nghệ blockchain để cùng quản lý
cơ sở dữ liệu, ghi lại các giao dịch của Bitcoin. Tức là, Bitcoin được
quản lý bởi mạng của nó và không một ai là trung tâm cả. Phân quyền có
nghĩa là mạng lưới hoạt động dựa trên cơ sở người dùng hay P2P. Các hình
thức hợp tác tập thể có thể thực hiện chỉ mới bắt đầu được nghiên cứu.
Tăng cường bảo mật
Nhờ lưu trữ dữ liệu trên mạng của mình, blockchain loại bỏ những rủi
ro đi kèm với dữ liệu được tổ chức tập trung. Mạng của nó không có những
điểm dễ bị tổn thương. Trong khi đó, vấn đề bảo mật trên Internet thì
ngày càng trở nên phức tạp. Chúng ta đều dựa vào hệ thống
username/password để bảo vệ danh tính và tài sản của mình trên mạng,
nhưng hệ thống này vẫn có nhiều khả năng bị phá vỡ. Phương pháp bảo mật
của blockchain sử dụng công nghệ mã hóa với cặp khóa public/private.
Khóa public (môt chuỗi dài các số ngẫu nhiên) là địa chỉ của người dùng
trên blockchain. Bitcoin gửi qua mạng sẽ được ghi nhận thuộc về địa chỉ
đó. Khóa private giống như
mật khẩu,
cho phép chủ sở hữu truy cập vào Bitcoin hoặc các tài sản kỹ thuật số
khác. Lưu trữ dữ liệu trên blockchain và nó sẽ không bị hư hỏng. Điều
này là sự thật, mặc dù bảo vệ tài sản kỹ thuật số của bạn sẽ yêu cầu bảo
mật khóa private bằng cách in ra, tạo ví ký thuật số để đựng giống như
ví đựng tiền giấy.
Blockchain có thể dùng ở đâu?
Danh sách này được lấy từ bài viết "What is Blockchain Technology? A
Step-by-Step Guide For Beginners" trên blockgeeks.com, mình đã lược bớt
một số vì quá dài và khó hiểu, dưới đây là những gì còn lại:
Hợp đồng thông minh
Các sổ cái được phân chia cho phép mã hóa các hợp đồng đơn giản, sẽ được thực thi khi những điều kiện nhất định được thỏa mãn.
Ethereum
là một dự án blockchain mã nguồn mở, được xây dựng đặc biệt để đáp ứng
yêu cầu này. Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu phát triển, Ethereum có tiềm
năng để tận dụng lợi thế của blockchain trên một quy mô lớn hơn như thế
rất nhiều.
Ở cấp độ phát triển hiện tại của công nghệ, hợp đồng thông minh có
thể được lập trình để thực hiện những chức năng đơn giản. Ví dụ, một
giao dịch phát sinh có thể được thanh toán khi công cụ tài chính đáp ứng
một số tiêu chuẩn, với việc sử dụng công nghệ blockchain và Bitcoin cho
phép thanh toán tự động, không cần sự tham gia của con người hay bên
trung gian làm chứng.
Kinh tế chia sẻ
Với những công ty như Uber, AirBnBm nền kinh tế chia sẻ đã chứng minh
được những thành công ban đầu. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, người
dùng muốn thuê dịch vụ chia sẻ xe phải dựa vào một trung gian là Uber.
Bằng cách cho phép thanh toán ngang hàng, blockchain mở ra một cánh cửa
mới để tạo sự tương tác trực tiếp giữa các bên, kết quả sẽ dẫn tới kinh
tế chia sẻ được thực sự phân quyền.
Ví dụ, OpenBazaar sử dụng blockchain để tạo eBay ngang hàng. Tải ứng
dụng về máy tính, bạn có thể giao dịch với nhà cung cấp OpenBazaar mà
không phải trả lệ phí giao dịch. Phong cách "không có quy tắc" của giao
thức nghĩa là danh tiếng cá nhân trong tương tác kinh doanh còn quan
trọng hơn cả bản thân tương tác đó trên eBay.
Mở rộng thị trường gọi vốn
Các sáng kiến thu hút vốn đầu tư như Kickstarter và Gofundme đang
"dọn đường" cho nền kinh tế ngang hàng mới nổi này. Những trang web kể
trên đã cho thấy mọi người muốn có tiếng nói trực tiếp trong việc phát
triển sản phẩm. Blockchain đưa công việc này lên một cấp độ mới nhờ có
khả năng tạo ra nguồn vốn mạo hiểm nhiều hơn cho các startup.
Năm 2016, đã có một minh chứng cho điều này. DAO (Decentralized
Autonomous Organization), dựa trên Ethereum, đã gây vốn được 200 triệu
USD chỉ trong vòng 2 tháng. Những người tham gia mua DAO được vode trên
một hợp đồng thông minh về đầu tư mạo hiểm (quyền vote dựa trên số DAO
họ đang nắm giữ). Số tiền mà dự án thu được đã chứng minh, dự dán được
đưa ra không cần thẩm định rủi ro. Như vậy, có thể thấy rằng, blockchain
có tiềm năng để mở ra một mô hình mới cho hợp tác kinh tế.
Quản trị
Bằng cách tạo ra những kết quả minh bạch và có thể truy cập công
khai, công nghệ cơ sở dữ liệu phân tán có thể mang lại sự minh bạch đầy
đỷ cho cuộc bầu cử hay bất cứ hình thức thăm dò nào khác. Những hợp đồng
thông minh dựa trên Ethereum sẽ giúp tự động hóa toàn bộ quá trình.
Ứng dụng như Boardroom, cho phép tổ chức ra quyết định trên
blockchain, nhờ đó giúp quá trình quản trị công ty trở nên minh bạch,
kiểm chứng được tài sản số, sự công bằng hay những thông tin nội bộ.
Kiểm tra chuỗi cung ứng
Người tiêu dùng ngày càng muốn biết rằng có bao nhiêu phần trăm sự
thật trong những tuyên bố về tiêu chuẩn sản phẩm của các công ty.
Blockchain cung cấp cách thức xác nhận dễ dàng rằng những sản phẩm chúng
ta mua là chính hãng. Tính minh bạch đi kèm với dấu thời gian dựa trên
blockchain của ngày tháng, vị trí - ví dụ, trên viên kim cương, sẽ
tương ứng với số sản phẩm.
Ở Anh có thể kiểm tra nguồn gốc xuất xứ của những mặt hàng tiêu dùng
thông qua chuỗi cung ứng. Sử dụng blockchain Ethereum, dự án thí điểm
kiểm tra chất lượng đảm bảo rằng cá được bán trong các nhà hàng Sushi
của Nhật đã được các nhà cung cấp cá ở Indonesia khai thác đúng cách.
Lưu trữ file
Viêc lưu trữ phân quyền trên Internet mang lại những lợi ích rõ rệt.
Phân phối dữ liệu trong toàn mạng giúp bảo về các file không bị tấn công
hoặc bị mất.
Inter Planetary File System (IPFS) giúp dễ dàng khái niệm hóa cách
thức một trang web phân tán có thể hoạt động. Tương tự như cách
bittorrent di chuyển dữ liệu trên Internet, IPFS sẽ loại bỏ nhu cầu về
các mối quan hệ giữa máy chủ, máy khách. Một mạng Internet được tạo
thành từ những trang web phân tán hoàn toàn có khả năng tăng tốc độ
truyền file và thời gian stream. Sự cải tiến này không chỉ thuận tiện mà
còn là một nâng cấp cần thiết cho những hệ thống phân phối nội dung
trên web hiện đang quá tải.
Dự đoán thị trường
Sự chính xác của một sự kiện sẽ cao hơn khi có càng nhiều dự đoán về
xác suất của sự kiện đó, điều này đã được chứng minh. Những sai lệch
chưa được khảo sát có thể dẫn đến những phán đoán sai lầm. Việc lấy ý
kiến trung bình từ những dự đoán sẽ giúp triệt tiêu bớt những sai lệch
đó. Đã có những ứng dụng đầu tiên áp dụng blockchain trong việc dự đoán
thị trường. Ví dụ như Augur, ứng dụng dự đoán thị trường còn đang trong
giai đoạn phát triển. Nó đưa ra lời đề nghị chia sẻ về kết quả của các
sự kiện trong thế giới thực. Người tham gia có thể kiếm tiền bằng cách
mua vào những dự đoán chính xác. Càng nhiều cổ phiếu được mua vào theo
dự đoán đúng, số tiền nhận được càng cao. Với một khoản đầu tư nhỏ (ít
hơn 1$), bất kỳ ai cũng có thể đặt câu hỏi, tạo một thị trường dựa trên
kết quả dự đoán và thu được một nửa tổng số phí giao dịch mà thị trường
tạo ra.
Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ
Như bạn đã biết, thông tin kỹ thuật số có thể bị sao chép vô hạn và
phân phối rộng rãi nhờ Internet. Điều này đã giúp người dùng web trên
toàn cầu có một mỏ vàng nội dung miễn phí. Tuy nhiên, chủ sở hữu bản
quyền thì không may mắn như vậy, họ mất quyền kiểm soát sở hữu trí tuệ
và số tiền lẽ ra phải thuộc về họ từ quyền đó. Hợp đồng thông minh có
thể bảo vệ bản quyền và tự động hóa việc bán các tác phẩm trực tuyến,
loại bỏ nguy cơ sao chép, phân phối lại.
Mycelia sử dụng blockchain để tạo một hệ thống phân phối nhạc ngang
hàng. Được sáng lập bởi ca sĩ kiêm nhạc sĩ người Anh, Imogen Heap,
Mycelia cho phép nhạc sĩ bán bài hát trực tiếp cho khán giả cũng như
những mẫu giấy phép cho người sản xuất và chia lợi nhuận cho nhạc sĩ, ca
sĩ, tất cả những chức năng này được thực hiện tự động hóa bằng những
hợp đồng thông minh.
Internet of Things (IoT)
Nếu chưa biết về Internet of Things, bạn đọc tại đây nhé (
Internet of Things - IoT hay Mạng lưới vạn vật kết nối là gì?).
Hiểu nôm na, IoT là việc quản lý mạng lưới kiểm soát của một số loại
thiết bị điện tử, ví dụ như nhiệt độ không khí trong nhà kho. Hợp đồng
thông minh có thể tự động hóa việc quản lý hệ thống này từ xa. Một sự
kết hợp của phần mềm, cảm biến và mạng sẽ tạo điều kiện trao đổi dữ liệu
giữa các đối tượng và cơ chế vận hành. Kết quả làm tăng hiệu quả làm
việc của hệ thống và cắt giảm chi phí theo dõi.
Các nhà sản xuất lớn nhất trong lĩnh vực sản xuất, công nghệ và viễn
thông đều đang tranh giành ngôi vị thống trị của IoT. Hãy nghĩ đến
Samsung, IBM, AT&T. Việc mở rộng cơ sở hạ tầng hiện có được kiểm
soát bởi con người bằng ứng dụng IoT sẽ thực hiện nhiệm vụ từ dự đoán
các bộ phận cơ khí đến thống kê dữ liệu và quản lý hệ thống tự động trên
quy mô lớn.
Quản lý danh tính
Nhu cầu xác thực danh tính trên web ngày càng trở nên bức thiết, nhất
là đối với những giao dịch tài chính trực tuyến. Những giải pháp hiện
có để phục vụ nhu cầu này chưa thực sự hoàn hảo. Với blockchain, chúng
ta sẽ có những phương pháp nâng cao để chứng minh mình là ai, cùng với
khả năng số hóa tài liệu cá nhân. Như trên đã nói, trong nền kinh tế
chia sẻ hay các giao dịch kinh doanh, một danh tính tốt là vô cùng quan
trọng.
Phát triển các tiêu chuẩn nhận diện kỹ thuật số là một quá trình rất
phức tạp. Bên cạnh các thách thức về kỹ thuật, một giải pháp nhận diện
trực tuyến phổ quát đòi hỏi sự hợp tác giữa các cá nhân và chính phủ.
Thêm vào đó là cần phải điều hướng hệ thống pháp luật ở các quốc gia
khác nhau và vấn đề trở nên khó khăn theo cấp số nhân. Thương mại điện
tử trên Internet hiện tại dựa trên chứng nhận SSL (khóa màu xanh lá cây
nhỏ trên trình duyệt) cho những giao dịch bảo mật trên web. Nếu
blockchain được áp dụng thì mọi việc sẽ trở nên dễ dàng hơn rất nhiều.
AML và KYC
Blockchain có tiềm năng mạnh mẽ trong vấn đề Anti-money laundering
(AML) - chống rửa tiền và know your customer (KYC) - biết khách hàng của
bạn. Hiện tại, các tổ chức tài chính phải thực hiện quy trình nhiều
bước đòi hỏi nhiều lao động để tìm kiếm khách hàng mới. Chi phí cho KYC
có thể giảm xuống thông qua việc xác minh khách hàng đồng thời nâng cao
hiệu quả giám sát và phân tích.
Polycoin, một startup có AML và KYC, liên quan đến việc phân tích các
giao dịch. Những giao dịch được xác định là đáng ngờ được chuyển tiếp
tới các bộ phận liên quan. Tradle, một startup khác đang phát triển ứng
dụng có tên Trust in Motion (TiM). Được mô tả như "Instagram cho KYC",
TiM cho phép khách hàng chụp ảnh nhanh các tài liệu chính (hộ chiếu, hóa
đơn điện nước, v.v...). Sau khi được ngân hàng xác minh, dữ liệu này sẽ
được lưu trữ như mật mã trên blockchain.
Giao dịch chứng khoán
Khả năng của blockchain trong thị trường chứng khoán đang được kiểm
tra mạnh mẽ. Khi thực hiện ngang hàng, xác nhận giao dịch trở nên gần
như tức thời. Nhờ vậy, nhưng khâu trung gian như kiểm toán viên, người
lưu ký,... có thể được loại bỏ.
Hệ thống lưới vi mô lân cận (Neighbourhood Microgrid)
Công nghệ blockchain cho phép mua và bán năng lượng tái tạo, được tạo
ra bởi các lưới vi mô lân cận. Khi các tấm pin mặt trời làm cho năng
lượng dư thừa, những hợp đồng thông minh dựa trên Ethereum sẽ tự động
phân phối lại nó.
Blockchain và Internet
Ngày nay chúng ta có thể phân chia thời đại công nghệ hiện đại thành
hai giai đoạn đặc biệt: Trước Internet và sau Internet, đây là cách mà
World Wide Web bị phá vỡ. Sự bùng nổ Internet đã làm thay đổi cách chúng
ta thực hiện những giao dịch, liên lạc, chia sẻ thông tin, quảng bá
kinh doanh, giải trí, nghiên cứu,...
Bạn sẽ nghĩ rằng tất cả mọi thứ chúng ta đang làm bây giờ gần như là
phải kết nối Internet. Vâng, nhiều chuyên gia thích suy nghĩ rằng công
nghệ blockchain có tiềm năng để tạo ra một cuộc cách mạng giống như
Internet đã từng.
Dưới đây là một số khía cạnh của blockchain mà rất giống với Internet vào những năm trước 2000:
- Các chuyên gia đồng ý và hướng chúng ta chú ý đến blockchain, rằng nó có tiềm năng để thay đổi hầu hết mọi thứ.
- Những công ty lơn đang đầu tư vào blockchain và thử nghiệm nó cho
những trường hợp sử dụng khác nhau, với những phản hồi rất tích cực về
khả năng sử dụng của nó.
- Người ta đầu tư vào hầu hết các dự án liên quan đến blockchain. Ví
dụ, Bioptix, một công ty niêm yết trên NASDAQ đã đổi tên thành Riot
Blockchain và ngay lập tức giá cổ phiếu đã tăng lên 20%. Ở Anh, một công
ty đầu tư đã đổi tên từ On-line Plc thành On-line Blockchain và giá cổ
phiếu của nó đã có lúc nhảy lên đến 394%.
- Không có cơ sở hạ tầng blockchain ở cấp độ toàn cầu hay quốc tế,
nhưng sự thu hút và số lượng người lao vào thí điểm thì rất lớn.
- Mọi người không thực sự hiểu nó là gì, nhưng họ chắc chắn nó có thể thay đổi cuộc sống của chúng ta.
Liệu lịch sử có lặp lại?
Một số chuyên gia đã đưa ra danh sách dài những điểm tương đồng giữa
hai thời đại và hai hiện tượng, một số chuyên gia lại cảnh báo rằng
blockchain có thể sẽ có kết cục giống như bong bóng dot com vào năm
1999, sau đó mới đạt đến thời điểm chín muồi khi nó được chấp nhận rộng
rãi. Điều này có nghĩa rằng, blockchain tạo điều kiện cho những tài sản
bị định giá quá cao, có thể gây ra sự điều chỉnh thị trường trong tương
lai, làm ảnh hưởng đến nhiều công ty và toàn bộ ngành.
Chúng ta không biết trước tương lai sẽ như thế nào, nhưng bất chấp sự
thay đổi, khủng hoảng từ năm 1999, Internet đã không biến mật, nó vẫn
tiếp tục con đường của mình bằng cách định hình toàn bộ ngành công
nghiệp. Điều tương tự rất có thể cũng sẽ xảy ra với công nghệ
blockchain.
Blockchain thực sự có thể biến đổi thị trường, vì chúng ta có thể
kiểm soát được mọi giao dịch, hợp đồng hoặc bất kỳ sự di chuyển nào
trong mạng. Chúng ta có thể làm cho các giao dịch và quy trình P2P trở
nên minh bạch, được bảo mật với sự trợ giúp của mật mã, có dấu thời gian
và dễ theo dõi. Điều này khác với Internet ngày nay, nơi các trung gian
đóng vai trò quan trọng. Các công ty như Facebook, Google, chính phủ,
ngân hàng, công ty công nghệ cao đều là những trung gian ảnh hưởng đến
thông tin và quy trình trong mạng Internet. Blockchain loại bỏ những
trung gian như vậy vì lợi ích của tất cả mọi người.
Bài viết tham khảo từ các nguồn:
- https://medium.com/@micheledaliessi/how-does-the-blockchain-work-98c8cd01d2ae
- https://blockgeeks.com/guides/what-is-blockchain-technology/
- https://blog.iqoption.com/is-blockchain-the-next-revolution-after-the-internet/
Đọc thêm:
Bitcoin là gì? Tại sao Bitcoin không phải là "tiền ảo"?
Thứ Ba, 21/11/2017 17:41
Vào cái thời hoàng kim của ngành sản xuất TV Nhật Bản, trên thị trường
thế giới nhìn đâu cũng thấy những thương hiệu chói sáng như Sony, JVC,
Panasonic, Sharp, Toshiba,… Hàng Nhật Bản đồng nghĩa là hàng sang, hàng
đỉnh.
Nhưng rồi sau đó là thời nổi lên của những thương hiệu TV của đất nước
láng giềng là Hàn Quốc, với 2 thương hiệu nổi nhất là Samsung và LG. Ai
cũng biết là các hãng Hàn Quốc đã học hỏi từ công nghệ TV của Nhật Bản
để về cải tiến rồi qua mặt ông thầy của mình không thèm bóp kèn.
Vài ba năm trở lại đây, cái nôi của TV thế giới vẫn còn nằm ở Đông Á,
nhưng giờ đã dịch chuyển sang Trung Quốc. Từ chỗ với lợi thế nhân công
rẻ, trở thành trung tâm gia công sản xuất cho nhiều thương hiệu Nhật Bản
và cả Hàn Quốc nữa, Trung Quốc đã nhanh chóng "học" được các bí kíp,
ngón nghề của khách hàng để cho ra đời những sản phẩm mang thương hiệu
riêng của mình. Không chỉ có nhân công rẻ, chi phí thấp, Trung Quốc còn
là thị trường lớn nhất thế giới với gần 1,4 tỷ dân. Chỉ cần đáp ứng nhu
cầu khổng lồ trong nước, các hãng Trung Quốc đã có thể tích lũy kinh
nghiệm, hoàn thiện sản phẩm, và đặc biệt là có lợi nhuận để phủ rộng ra
nước ngoài – thậm chí ngon lành vào những thị trường có tiêu chuẩn cực
cao như Mỹ, châu Âu,…
